Communicatie en de ruimte tussen ons in
"Alle werkelijke leven is ontmoeting"
Martin Buber (1878-1965)
Leven is relatie, mensen kunnen niet in hun eentje leven.
Natuurlijk weet ik dat er kluizenaars zijn die zich terugtrekken een groot deel van hun leven in eenzaamheid doorbrengen. Maar ook zij zijn binnen een relatie geboren en hadden in hun kindertijd anderen nodig om voor hen te zorgen. En ook binnen hun kluizenaarschap leven ze binnen een relatie, misschien weinig met mensen maar wel in relatie met de natuur of in relatie met het geestelijke, met God. In deze blog heb ik het over de relatie tussen mensen.
'Alle werkelijke leven is ontmoeting' schreef Martin Buber in zijn boek Ik en Jij. En die ontmoeting vindt plaats in de ruimte tussen ons in. Voor goede communicatie en een werkelijke ontmoeting met elkaar is het daarom belangrijk om die ruimte schoon te houden en er niet allerlei beelden in te projecteren. Als de ruimte tussen ons in te klein is, of te groot, of te vervuild, kunnen we elkaar niet goed zien en elkaar niet werkelijk ontmoeten.
Ik ben bezorgd dat dit een beetje abstract klinkt en daarom probeer ik het met een aantal voorbeelden te verduidelijken.
Martin Buber zei het ongeveer zo:
Stel je Peter en Paul voor die bij elkaar zitten en met elkaar praten. Laten we nu de geprojecteerde beelden eens optellen die daarbij in het spel zijn.
Peter heeft een beeld van zichzelf zoals hij zich aan Paul wil voordoen en Paul zoals hij zich aan Peter wil voordoen = twee beelden.
Dan is er Peter zoals hij werkelijk aan Paul verschijnt. Pauls beeld van Peter dus, dat meestal afwijkt van het door Peter gewenste beeld. En andersom Peters beeld van Paul = twee beelden.
Dan zijn er nog de beelden die Peter en Paul van zichzelf hebben = twee beelden.
En tenslotte zijn er de concrete Peter en Paul. Hier zien we dus twee levende wezens en zes spookachtige schijngestalten die zich telkens weer in het gesprek mengen. Wie ontmoeten elkaar hier eigenlijk?
Jiddu Krishnamurti, een uit India afkomstige spiritueel leraar (1895 - 1968), zei het zo:
‘Relaties vormen een basisfactor in het leven. Man en vrouw en kinderen hebben een relatie, met al hun conflicten, seksuele eisen, hun plezier, verdriet, hun vleierijen, beledigingen, hun gezeur. In die relatie heb je een beeld over je vrouw gecreëerd en je vrouw over jou. En er bestaat een relatie tussen twee beelden. De man zegt: ‘Ik ken mijn vrouw,’ en de vrouw zegt: ‘Ik ken mijn man,’ maar jullie kennen elkaar echt niet. Het enige wat je kent, is het beeld dat jij van haar hebt, en zij dat van jou. Dat beeld is in de loop der tijd opgebouwd. Wanneer er een relatie tussen twee beelden is, is er eigenlijk helemaal geen relatie. En daarom is er zoveel conflict in relaties. Er zijn maar weinig mensen die werkelijk verbonden en gelukkig samenleven, zich niet aan elkaar aanpassen, of elkaar tolereren of elkaar uitbuiten.’
En Marten Toonder laat het drs. Zielknijper zo zeggen:
‘De kwestie is dat u anderen ziet zoals u denkt dat ze zijn. Niet zoals ze werkelijk zijn. En anderen zien u, zoals ze denken dat u bent. Iedereen is slechts een verzinsel van degene die hij ontmoet. Een schim, een fantoom, kunt u me volgen?’ (Uit: Tom Poes en het spook van Bommelstein, 1974).
‘Al het indirecte is een hindernis’, zegt Buber. ‘Alleen waar het indirecte wegvalt, vindt de ontmoeting plaats.’ Een echte ontmoeting met de ander vraagt er daarom om dat de ruimte tussen ons in zo schoon mogelijk is. Het is een ruimte zonder geprojecteerde beelden, zonder theorie, zonder voorkennis en zonder fantasie. Tussen elkaar staat geen doel, geen begeerte, geen verwachting.
Verbindend communiceren kan een fantastisch hulpmiddel zijn om elkaar op deze manier te ontmoeten. Het is een eenvoudig te begrijpen methode waarbij de aandacht gericht wordt op wat er leeft in mensen: gevoelens en behoeften.
Eenvoudig te begrijpen dat wel, maar het toepassen vergt eerlijk gezegd wel wat oefening.