Weblog

Respect vind ik een verwarrend woord. En dat is precies de reden dat ik er een stukje over wil schrijven. Want door erover te schrijven moet ik erover nadenken en dat leidt hopelijk tot meer duidelijkheid.

Als iemand tegen mij zegt: ‘jij respecteert mij niet’, of ‘je moet mij respecteren’, weet ik vaak even niet hoe ik moet reageren. Wat bedoelt die persoon eigenlijk en wat heeft respect daarmee te maken. Ik moet de neiging onderdrukken om mijzelf te verdedigen door te reageren met een zin die begint met: ‘Ik respecteer jou wel!’ De discussie die dan ontstaat eindigt meestal onbevredigend is mijn ervaring.

Wat betekent ‘respect’ eigenlijk voor mij?

Voor mij zit in het woord respect iets van ontzag, eerbied. Het schept afstand. Zoals je eerbied en ontzag voor een autoriteit moet tonen. Tenminste zo heb ik dat als kind geleerd: respect voor een politieagent, voor een huisarts, voor een leraar, voor de koning, voor … vul maar in. Het voelt voor mij alsof er respect wordt geëist, onvoorwaardelijk. Maar, vraag ik mij af, verdienen zij dat respect ook? Het doet een beroep op de ‘gehoorzaamheid’ en ‘braafheid’ in mij en misschien zelfs ‘onderdanigheid’ al wil ik dat laatste eigenlijk niet toegeven natuurlijk.

In die betekenis van respect ervaar ik dus ongelijkwaardigheid, waarbij de ander op een voetstuk wordt geplaatst en daar ook hoort te blijven. Dat idee van ongelijkwaardigheid en het eisen ervan zijn waarschijnlijk elementen die deel uitmaken van mijn verwarring.

En hoe zit het dan met ‘respect hebben voor het milieu’? Dan ervaar ik meer iets van zorgzaamheid, zorgen dat je iets niet beschadigt of kapot maakt. Ik word me bewust van de effecten van mijn handelen. Er wordt een beroep op mij gedaan om mijn verantwoordelijkheid te nemen voor de effecten van mijn handelen. En ik probeer mijn gedrag zo aan te passen dat het milieu gezond en intact blijft.

Klinkt dat dan ook mee in de opmerking ‘jij respecteert mij niet’?

Wordt er dan ook een beroep gedaan op mijn zorgzaamheid en verantwoordelijkheid voor mijn handelen? Ik denk dat dit wel het geval is als we meer in het algemeen zeggen dat we moeten handelen met respect voor elkaar. Maar in dit concrete voorbeeld is er meer aan de hand.

Welke betekenis heeft respect nog meer? Het is interessant om te weten dat volgens het etymologisch woordenboek de herkomst van het woord respect in Latijn ligt, het komt van de samenstelling re (= terug) en specere (= kijken). In het Latijn betekent respectus dan ook ‘het omkijken’, of ‘acht slaan op’.

Als iemand tegen mij zegt: ‘jij respecteert mij niet’ dan klinkt daar boosheid en pijn in door. Blijkbaar heb ik iets gezegd of gedaan waardoor de behoeften van de ander in de knel gekomen zijn. En dat doet pijn. De ander heeft de behoeften om gezien en gehoord te worden én dat er rekening met hem of haar gehouden wordt.
Eigenlijk wordt er gezegd: ‘jij hebt mij niet gezien en geen rekening gehouden met mijn behoeften en dat doet pijn.’

Als ik dát kan horen hoef ik geen discussie meer aan te gaan over respect. In plaats daarvan kan informeren wat respect voor hem of haar betekent in deze situatie. Met andere woorden: wat is er gebeurd, wat is niet gezien en welke behoeften zijn daardoor in de knel gekomen en wat heb je nu nodig?

 Ik had laatst een gesprek met iemand over iets dat erg belangrijk voor me is. De ander zei: ‘Ik begrijp je en toch kan ik het je niet altijd geven wat je wilt, maar ik wil rekening met je houden’. Vervolgens konden we praten over de manier waarop er rekening gehouden kon worden met mijn behoeften. Dat was bevredigend voor me. Maar wat mij het meeste is bijgebleven van dat gesprek waren de woorden ‘ik wil rekening met je houden’. Omdat er naar mij omgekeken werd.

In die betekenis wil ik voortaan graag respect geven en ontvangen!

Lees ook: Nogmaals respect.